رێنووسی زمانی کوردی/ ٧

كێشه‌ی (و)ی پێوه‌ندی (به‌یه‌كه‌وه‌به‌ستن)

پیتی (و and) وشه‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆیه و ده‌بێ سه‌ربه‌خۆ هه‌ڵسوكه‌وتی له‌گه‌ڵدا بكرێ و نه‌ڵكێندرێ به وشه‌كانی پێش و پاشی خۆی.

بۆ نموونه ده‌بێ بنووسرێ:

(من و تۆ) نه‌ك (منو تۆ) یان نه‌ك (من‌و تۆ).

(سه‌ر و ماڵ) نه‌ك (سه‌رو ماڵ) یان نه‌ك (سه‌روو ماڵ).

(هیوا و ئاوات) نه‌ك (هیواو ئاوات).

سه‌رنج: نموونه‌كانی سه‌ره‌وه هه‌ر كامه‌یان سێ وشه‌ی جیاوازن و پێكه‌وه مانایه‌كی نوێ پێك ناهێنن و هه‌ر به‌ته‌نیا مانای خۆیان پاراستووه و جیاوازییان هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ وشه‌ی لێكدراو كه له خواره‌وه باسیان ده‌كرێ.

 وشه‌ی لێكدراو (مركب)

هه‌ندێ جار دوو یان چه‌ند وشه‌، كه‌ هه‌ر كامه‌یان بۆ خۆی واتایه‌كی هه‌یه‌، پێكه‌وه‌ كۆ ده‌بنه‌وه‌ و سه‌رجه‌م واتایه‌كی نوێتر پێك ده‌هێنن، به‌م متوربه‌بوونه‌ ده‌ڵێن (وشه‌ی لێكدراو). وشه‌ی لێكدراو ده‌بێ بلكێن به‌ یه‌كه‌وه‌ و نابێ به‌جیا بنووسرێن و، به‌ چه‌ند شێوه‌ پێك دێن:

١. بێ هیچ یارمه‌تییه‌ك:

جاری وایه‌ “وشه‌ی لێكدراو”‌، بێ هیچ یارمه‌تییه‌ك دروست ده‌بێت و ته‌نیا وشه‌كان پێكه‌وه‌ ده‌لكێن:

ڕه‌ش + ماڵ = ڕه‌ش ماڵ، كه‌ پێكه‌وه‌ واتایه‌كی تر پێك ده‌هێنن و ئه‌و كاته‌ ده‌بێ پێكه‌وه‌ بنووسرێن: ڕه‌شماڵ.

خوێندن + گه‌ = خوێندنگه‌.

زانست + په‌روه‌ر = زانستپه‌روه‌ر.

پاش + بنه‌ما = پاشبنه‌ما.

كتێب + خانه‌ = كتێبخانه‌.

مه‌له‌ + گه‌ = مه‌له‌گه‌.

 ٢. به‌ یارمه‌تیی پیتی (و‌):

جاری وایه‌ “وشه‌ی لێكدراو”‌،‌ به‌ یارمه‌تیی پیتی (و) پێكه‌وه‌ ده‌لكێن:

ئاڵ + و + گۆڕ = ئاڵوگۆڕ.

مشت + و + مڕ = مشتومڕ.

ئه‌لف + و + بێ = ئه‌لفوبێ.

ده‌نگ + و + باس = ده‌نگوباس.

 ٣. به‌ یارمه‌تیی پیتی (ه‌):

جاری وایه‌ “وشه‌ی لێكدراو”‌،‌ به‌ یارمه‌تیی پیته‌بزوێنی (ه‌) پێكه‌وه‌ ده‌لكێن:

به‌رد + ه‌ + قاره‌مان = به‌رده‌قاره‌مان.

گوڵ + ه‌ + گه‌نم = گوڵه‌گه‌نم.

به‌رز + ه‌ + فڕ = به‌رزه‌فڕ.

ئاگر + ه‌ + دیوار = ئاگره‌دیوار.

یاگەی زمانی کوردی